Üç vadiden oluşan Zelve Ören yeri Aktepe’ nin kuzey yamaçlarına kurulmuş olup Avanos’ a 5 Km.dir. Peri bacalarının en yoğun olduğu yerdir ve buradaki peri bacaları geniş gövdeli ve sivri uçludur. Kaya oyma yerleşim yerlerindeki mağara yaşamının ne zaman başladığı bilinmemektedir. Hitit, Asur medeniyetinin, özellikle 9. Ve 13 yüzyıllarda hristiyanların en önemli yerleşim ve dini merkezlerinden biri olmuştur.Tarihte rahiplere ilk dini seminerler Zelve’ de verilmiştir.
Zelve Vadisinin en önemli özelliği kubbe şeklinde bir kaya kütlesi içine oyulmuş manastır kompleksidir. Ayrıca Kutsal Haç Kilisesi önemli dini merkezlerdendir. Vadideki köy meydanında Selçuklu tarzı minaresi olan bir köy camii bulunmaktadır. 1952 yılına kadar iskan edilmiş olan Zelve Vadideki erozyonun tehlike arzetmesi sonucu terk edilmiştir. Bugün Açıkhava Müzesi olarak ziyarete açıktır.
Mustafa Taşkın