Neşehir’ in en büyük ilçesi Ürgüp’ ün yerleşim yeri olarak kurulması Hititler dönemine kadar inmektedir. İlk Hristiyanların bu bölgeye yerleşmesiyle ikonoklazm hareketi yaygınlaşmış, kaya oyma yerleşim ve ibadet alanları fazla

Neşehir’ in en büyük ilçesi Ürgüp’ ün yerleşim yeri olarak kurulması Hititler dönemine kadar inmektedir. İlk Hristiyanların bu bölgeye yerleşmesiyle ikonoklazm hareketi yaygınlaşmış, kaya oyma yerleşim ve ibadet alanları fazlalaşmıştır.

Türk hakimiyetine, Anadolu Selçuklu döneminde girmiş, ancak Moğal akınları sonunda 1243 yılında Moğol kontrolüne geçmiştir. Bir dönem Eretna Beyliği (devleti) egemenliğinde kalan kasabanın ismi o dönemlerde ve bazı yazılı kaynaklarda “Birügüb” olarak kaydedilmiştir. 1375 yılında Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey idaresinde giren Ürgüp 1415 yılında Dulkadıroğulları hakimiyetinde kaldıysa da 1435 yılında Karamanoğlu Tâcettin İbrâhim Bey tarafından tekrar Karamanoğlu Beyliğine geçmiştir.. Ancak 1474 yılı sonlarında Gedik Ahmet Paşa’ nın Karaman seferi sırasında kesin olarak Osmanlı eğemenliğine geçtiği bilinmektedir.

Ürgüp’ ün en eski ve tarihî camilerinden Karamanoğlu İbrahim Bey Cami, diğer adıyla “Cami-i Kebir” işte bu tarihlerde, Anadolu Selçuklu Devleti’ nin buhranlı yıllarında ve Moğol istilasından hemen önce 1221-1222 yıllarında Karamanoğulları’ ndan Vezir İbrahim Bey adına külliye tarzına yaptırılmıştır. 13.yüzyıla ait Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan cami kesme taştan yapılmış olup, sahınları beşik tonozlu, sivri kemerli ve eyvanı iki fil payelidir.

Cami içi, beşerden on fil ayağı sütun üzerine kesme taş kemerli bir yapıdadır. Onarım görse de; mirabı ve mimberi, zarif taş işçiliğinin güzel örnekleridir. Kubbesi olmayan cami, 13. Yüzyıl mimarî tarzının tipik örneklerinden olup, geniş avlusundaki 12 sütunlu zarif bir şadırvan cami kompozisyonunu tamamlar niteliktedir.

Geniş cami avlusundan geçip, tam camiye girişte, eyvanın önünde altı adet mezar hemen dikkati çeker; Baştaki balgamî ve şeffaf mermerden mezar, 1867 – 1922 yıllarında yaşamış , 1914 – 1916 yılları arasında Şeyhülislamlık yapmış Osmanlı din ve siyaset adamı Şeyhülislam M.Hayri Efendi’ ye aittir. M.Hayri Efendi, Osmanlı İbrahim Hakkı Paşa kabinesinde Dahiliye (iç işleri), Orman ve Meadin (madenler), nezaretlerinde (bakanlık) vekaleten bulunmuş, Adliye Nezateti (Adalet Bakanlığı) ve Şurayı Devlet (Danıştay) bakanlığına atanmış, 1914 yılında Şeyhülislam olmuştur. I.Dünya Savaşı başladığında cihad veren şeyhülislam olarak tarihe geçmiştir.

Şeyhülislam M.Hayri Efendi; kısa süre Hükümet Başkanlığı ve Başbakanlık yapan Suat Hayri Ürgüplü ve Milletvekilliği yapmış olan Dr.A.Münir Ürgüplü’ nün de babasıdır.

Ayrıca, diğer beş mezardan birinin Abdullah Efendi’ ye, birinin Horasan’ dan gelme Kutup Hoca’ nın babası İsmail Efendi’ ye , diğer üçünün ise seyyah Hoca Efendiler’ e ait olduğu söylenmektedir.

Mustafa Taşkın